Yapay Zekaya “Karanfilin yanık yanık koktuğunu” Öğretebilecek miyiz ?

Yapay Zekaya “Karanfilin yanık yanık koktuğunu” Öğretebilecek miyiz ?

Raşit Gökçeli; Y. Bölge Plancısı (ODTÜ), Mimar (İTÜ)

Ağustos 2019

Bir çift güvercin havalansa

Yanık yanık koksa karanfil

Değil bu anılacak şey değil

Apansız geliyor aklıma

Melih Cevdet Anday, Anı

4. sanayi devrimi ile birlikte gündeme gelen teknolojilerden yapay zeka yaşantımızın her alanında kendisine uygulama alanı edinmiş durumda.

Bu meyanda yapay zekaya şiir, roman ve benzeri gibi edebi metinler yazdırılıp yazdırılamayacağı tartışıldı. Bu alanda ilginç deneyler oluşturuldu.

Ancak sıfır, bir opsiyonlarından oluşan “bit”lerden meydana gelen mevcut bilgisayar mimarisinin kullandığı mantık metodolojisi endüktif ve dedüktif mantığa dayandığından semantik açıdan tutarlılığı bulunmayan tümcelerin yapay zekaya nasıl öğretileceği, bu amaçla ne tür programlar (yazılım) ve ne tür bilgisayar mimarisi (donanım / hardware) kullanılacağı bir sorun olmakta idi.

Yazılım konusunda

Mevcut klasik bilgisayarlarda yazılım alanında kullanılan mantık, endüktif ve dedüktif mantık olmaktadır. Bu alanda sembolik mantık önermelerine uygun bir yazılım ile karşı karşıya bulunmaktayız.

Yeni nesil yazılımlarda ise giderek abdüktif ve yapay zeka uygulamalarına uyum sağlayan feshedilebilir mantık kullanılmaktadır.

“Abdüktif akıl yürütmede, indüktif akıl yürütmede olduğu gibi, öncül önermelerin doğru olması sonuç önermesinin doğruluğunu zorunlu kılmaz. Yine aynı şekilde, yeni öncüller ile birlikte, sonuç da değişir. Abdüktif akıl yürütme monoton olmayan bir akıl yürütmedir.” (Vedat Kamer, Mantık ve Yapay Zeka, ODTÜ Mezunları Derneği’nde konuşma, 2018)

 Donanım (hardware) konusunda

Yapay zeka uygulamalarının bir gereksinmesi ise bilgisayarların çok daha güçlü, kapasiteli kılınması, verileri çok daha süratle ve çok daha miktarda işleme kapasitesine kavuşturulmalarıdır.

Bu konuda en fazla sözü edilen konu Kuantik bilgisayarların devreye girmesidir.

Klasik bilgisayarlarda bir “bit” sıfır ya da bir den (0-1) oluşmaktadır. Kuantik bilgisayarlarda ise Qbit mimarisi kullanılmaktadır burada bir “bit” kuantik fizik özelliğine bağlı olarak         hem sıfır hem de bir olabilmektedir.

“Yapay zekanın insanın akıl yürütmelerini taklit edebilmesi için mantığın hem formel hem enformel olanaklarını geliştirmesi gerekmektedir.” (Vedat Kamer, Mantık ve Yapay Zeka, ODTÜ Mezunları Derneği’nde konuşma,  2018).

Dolayısı ile söz konusu mimari endüktif, dedüktif mantık yerine abdüktif ya da feshedilebilir mantık kullanmaktadır.

İşte bu feshedilebilir mantık akıl yürütmede pekin önermeler yerine pekin olmayan önermeler kullanmakta bir anlamda buğulu bir akıl yürütme kullanılmaktadır.

İşte şiirin yapısına uygunluk bu aşamada ortaya çıkmaktadır. Şiir bizlere buğulu bir mantığın hüküm sürdüğü bir dünyanın kapılarını açar.

Derin öğrenme teknolojisi ile de güçlendirilmiş yeni nesil kuantik bilgisayarlar sadece düz mantığı kullanmayıp buğulu mantığa da hakim olacağından “karanfilin yanık yanık kokması” metaforunu da bilgi dağarcıklarına ekleme kapasitesi ve teşhis etme özelliğine de sahip olacaklardır.

Yirmi birinci yüzyıl şairlerinin işi zor vesselam !